سیری در تاریخ معاصر از لنز “سرچشمه”
سیری در تاریخ معاصر از لنز “سرچشمه”
امروز که چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی و حوادث آن روزها گذشته، صحبت در مورد تاریخ معاصر امری واضح و کاملا ضرورری است. نسل امروز که روزهای پیروزی انقلاب و بعد از آن را مشاهده نکرده و درکی درستی از تاریخ معاصر ندارد، مورد هجوم دریایی از اطلاعات غلط و تحریف شده تاریخی از سمت دشمنان و معاندین جریان انقلابی است. در نگاه دشمنان این تحلیل وجود دارد که تغییر نسل منجر به پاک شدن حافظه تاریخی یک ملت می‌شود و با روایت‌سازی و جعل و تحریف تاریخ می‌توان از بازتولید یک نسل انقلابی جلوگیری کرد. متاسفانه جریان‌های ضد انقلاب به دلیل کج‌سلیقگی‌ها و سیاست‌ها و نگاه‌ها بعضا غلط مدیران و دست‌اندرکاران این عرصه، در سیاست‌های خود توفیقاتی را نیز به دست‌آورده‌اند تا جایی که رهبر انقلاب در این مورد در شهریور ۹۴ ابراز نگرانی کرده و با اشاره به اهمیت آشنایی نسل جوان با رخدادهای تاریخی، نگرانی خود را از فراموشی «حوادث مهم» و «عبرتهای بزرگ دوران معاصر» و ضعیف شدن «حافظه‌ی تاریخی» ملت ابراز داشته و فرمودند: «یکی از چیزهایی که بنده نگران آن هستم، این است که این نسل جوانِ بالنده‌ی ما که بحمدالله، هم آگاه و با بصیرت است، هم دارای انگیزه است، آماده به‌کار است، وسط میدان است، انقلابی است، بتدریج این حوادث مهم را، این عبرتهای بزرگ دوران معاصر را از یاد ببرد؛ این کم‌کاری ما است، کم‌کاری دستگاه‌های مسئول است؛ این حوادث نباید کهنه بشود؛ حافظه‌ی تاریخی یک ملّت نباید ضعیف بشود. اگر جوان های ما در سرتاسر کشور این حوادث را ندانند، تحلیل نکنند، عمق‌یابی نکنند، در شناخت کشورشان و در شناخت آینده دچار اشتباه خواهند شد. جوانها باید این حوادث را درست بشناسند و بدانند که چه شد، چه اتّفاق افتاد، چه کسی بود؛ اینها را باید جوانها بفهمند.»
در این وانفسای رسانه ای و وادادگی صدا و سیما مقابل برنامه ها و شوهای تلویزیونی که افتخارشان شباهت بیش از حدشان به مدلهای غربی است، برنامه هایی که حتی سعی در ایرانیزه شدنشان هم نشده و صرفا مجری و مخاطبین فارسی صحبت می کنند، تیمی جوان و کاربلد قد علم می کند و همت به ساخت برنامه ای محتوایی و البته خوش فرم در ژانر تاریخی – سیاسی می نماید، برنامه ای که البته با کمک بسیج صدا و سیما تولید شده و هر شنبه ساعت 17 روی آنتن شبکه پنج می رود.
در برنامه “سرچشمه” هر هفته درباره یک موضوع تاریخی گفتگو می شود . خوانش درست و منصفانه از تاریخ، علاوه بر ارزش ذاتی این مطالعه، دارای اثرها و نتایج ثانویه‌ای در تشخیص جریان‌های گوناگون و انتخاب مسیر صحیح حرکت های سیاسی و اجتماعی می‌شود.
سازندگان این برنامه تلاش کرده اند علاوه برآنکه سراغ موضوعات تازه بروند، افراد دست اول را هم در موضوعات مختلف جلوی دوربین بیاورند. متاسفانه یکی از آفت‌هایی که در این چند سال به وضوح به چشم می‌خورد، بی‌توجهی مسئولان و برنامه‌سازان به روایت‌های دست اول تاریخی است. این مورد در کنار بی‌انصافی‌هایی که برنامه‌سازان در حق راویان تاریخ روا می‌دارند باعث شده‌است که اولا روایان صحه، صریح و دست اول از جریان روایت تاریخ معاصر حذف شوند و ثانیا افرادی در حوزه تاریخ سربرآورند که روایت تحریف شده و یا کاملا سطحی را به خورد مخاطب می‌دهند. ولی چشم‌انداز سرچشمه آن است که به سراغ صحیح‌ترین و مستندترین روایت از هر موضوع تاریخی برود به همین دلیل در بسیاری از موارد نام‌های جدید و غیرکلیشه‌ای را جلوی دوربین این برنامه ناظریم.
تیم محتوایی در “سرچشمه” بسراغ آرشیو رفته و فیلم‌های تاریخ انقلاب که سالها خاک خورده‌اند را از آرشیو بیرون کشیده‌است. تاریخ‌نگاران برای تولید آثار محتوایی ارزشمند و غنی به داده‌های اطلاعاتی دقیق نیاز دارند که طبعا بخشی از آن به صورت آرشیو نگهداری می‌شود که با رفرنس دادن به آنها می توان مسیر اثر محتوایی را به مطلوب سوق داد. اما متاسفانه آرشیوها در کشور ما معمولا یا در حال خاک خوردن هستند و یا در اختیار افراد معدود و در گاوصندوق‌هایی که هرگز فرصتی برای دستیابی به آنها نیست. متاسفانه این رویه باعث شده است میزان قابل توجهی از روایت‌های تاریخی غیر مستند و غیر مستدل در حوزه تاریخ معاصر وجود داشته باشد که هرگز برای نسل جدید امکان راستی‌آزمایی آنها با اسناد و آرشیوها وجود ندارد. این واقعیت وجود دارد که هر کس اولین بار آرشیوی را منتشر کند روایتی که او همراه با آن آرشیو منتشر می‌کند همواره در تاریخ باقی خواهد ماند. سرچشمه نیز این واقعیت را نادیده نگرفته است و سعی کرده است با دست‌گذاشتن بر آرشیوها دیده نشده و یا کمتر دیده شده روایت صحیح از بسیاری از وقایع را که تا پیش از این به هر دلیلی محقق نشده بود را منتشر کند.
یکی دیگر از مزایا سرچشمه دکور جذاب آن است. دکور تاریخی با انبوهی از المان‌های نوستالژیک علاوه بر اینکه در نگاه اول به مخاطب می‌فهماند که قرار است با چه برنامه و محتوایی روبرو شود و او را جذب خود می‌کند، میهمان برنامه را هم به دل تاریخ می‌برد. به اذعان بسیاری از میمهانان سرچشمه در برنامه، دکور تاریخی این اثر آنها را در بطن حوادث روزهای گذشته برده و ذهن کارشناس برنامه را به روی بسیاری از حقایق تاریخی که فراموش کرده بوده هم باز می‌کند.
توصیفات بالا همگی المان هایی بود که به حق برای سرحال نشان دادن یک برنامه تلویزیونی کافی است اما از نظر نگارنده مزیت اصلی سرچشمه نسبت به مابقی برنامه های تاریخی و محتوایی که فرم گفتگو محور را برای ژانر خود انتخاب می کنند، تیم یکدست، جوان، جهادی و البته تحصیل کرده و محتوایی برنامه است که موجب شده این برنامه در زمره بهترین تولیدات تاریخی تلویزیون در سالهای اخیر قرار گیرد.
لازم بذکر است “سرچشمه” به تهیه کنندگی امیرعلی آزادی و کارگردانی صادق شهربانویی و احمد موسویان و با اجرای محمد امین فرج اللهی هر هفته شنبه شب ساعت 19 از شبکه پنج سیما پخش می گردد.
نویسنده :
